Rupsenval niet geschikt voor eikenprocessierups

Op dit moment worden rupsenvallen verkocht om de eikenprocessierupsen te bestrijden. De vallen werken echter niet omdat de meeste eikenprocessierupsen niet via de stam naar beneden lopen. Daarnaast vormen eikenprocessierupsen spinsels waarmee de val verstopt raakt. Het is zelfs waarschijnlijk dat de eikenprocessierups zijn nest maakt in en rondom het plastic van de val. Diverse proeven hebben in het verleden bewezen dat de val niet werkt. Ten slotte kunnen de zakken met eventuele rupsen en grond momenteel niet verwerkt worden door de afvalverwerking.

De rupsenvallen die nu worden verkocht en aangeprezen als de oplossing voor de eikenprocessierups zijn een kopie van de vallen die al jaren in andere Europese landen gebruikt worden om dennenprocessierupsen te vangen, de ‘eco-piège’. Dennenprocessierupsen verlaten de dennenboom waarin ze zitten om een plek in de grond te zoeken om te verpoppen. De rupsenval zorgt er voor dat de dennenprocessierupsen in  een soort plastic trechter komen waar onderin een opening zit. Via een buis worden de dennenprocessierupsen in een zak met grond geleid. Als de zak vol is kan deze afgevoerd worden.

Eikenprocessierups blijft veelal bovenin de boom

Het gedrag van de eikenprocessierups wijkt echter wezenlijk af van de dennenprocessierups. De eikenprocessierups gaat niet per definitie via de stam naar beneden, de levenscyclus kan zich voltooien boven in de boom. Eipakketten zijn immers in de bovenste kroonhelft afgezet en de nesten waarin ze zich verpoppen worden merendeels ontwikkeld onder takoksels. Verpoppen in de bodem is voor de eikenprocessierups eerder uitzondering dan regel. De eikenprocessierupsen blijven dus voornamelijk in de bomen.

In diverse media-uitingen wordt aangegeven dat de vallen in april al opgehangen dienen te worden omdat de rupsen dan al in de eerste drie larvale stadia gevangen kunnen worden. Dus voordat de eikenprocessierupsen brandharen krijgen. In de eerste drie larvale stadia blijven de rupsen gewoon boven in de boom en komen ze de val dus helemaal niet tegen.

In enkele gevallen, als de omstandigheden extreem zijn zoals bij hitte, is er sprake van een ander gedrag en lopen de rupsen over de stam naar beneden om daar aan de stamvoet of in de bodem te verblijven. Het idee achter de rupsenval is dat de eikenprocessierupsen in hun tocht naar beneden in de zak lopen. Diverse proeven hebben echter aangetoond  dat de rupsenval niet werkt voor de eikenprocessierups. Wetenschapper Luc Crevecoeur,  van de Provincie Limburg in België heeft al in 2012 proeven gedaan met de rupsenvallen. Dat leidde niet tot de gewenste resultaten.

In Nederland zijn ook in 2012 enkele tests uitgevoerd met de rupsenval. Ook die lieten zien dat de vallen niet geschikt zijn voor de eikenprocessierupsen. In diverse berichtgeving wordt gesuggereerd dat de gemeente Enschede al proeven heeft uitgevoerd met de rupsenval. De gemeente Enschede liet het volgende weten: “De gemeente Enschede heeft GEEN proeven uitgevoerd met deze rupsenvallen. De gemeente Enschede volgt hierin de richtlijnen, onderzoeken en adviezen van het Kennisplatform. Dit in tegenstelling tot wat geconcludeerd zou kunnen worden uit berichtgeving hierover.”

Spinselvorming op en rond rupsenval

Een belangrijke reden dat de rupsenval niet werkt is dat eikenprocessierupsen tijdens de looptocht door de boom veel spinsel afzetten. Ze spinselen de nesten dicht voordat ze zich daarin gaan verpoppen. Hierin verschillen ze van de dennenprocessierups. Als de dennenprocessierupsen klaar zijn om te verpoppen en via de stam naar de grond lopen, maken ze geen spinsels meer. Ze hebben de bodem nodig om daar hun popnesten te maken. Het is dan ook zeer aannemelijk, en aangetoond in de genoemde proeven, dat de rupsenval zelf en de opening van het buisje bedekt raken met spinsels. De rupsen kunnen de banden rondom de stammen en de plastic trechter benutten als ondersteuning voor hun nesten. Op deze manier komt de val zelf onder de brandharen te zitten, met gezondheidsrisico’s tot gevolg. Een professionele bestrijder zal het nest moeten verwijderen.

Bedenker rupsenval: val werkt niet goed voor eikenprocessierups

 Jean-Claude Martin van het Instituut National de la Recherche Agronomique INRA-France is specialist in het zoeken naar ongediertebestrijdingsoplossingen voor vlinders. Hij ontwikkelde in 2009 en 2010 de “dennenprocessierupsval” met de patenthouder “La Mesange Vert” in Frankrijk. De heer Martin geeft in een verklaring aan dat de rupsenval specifiek voor het gedrag van de dennenprocessierups is ontwikkeld en niet goed werkt voor  een andere soort zoals de eikenprocessierups. Af en toe  kunnen een paar rupsen in de zakken terechtkomen, maar ze vinden snel de opening via de buis om te ontsnappen.

Afval is niet te verwerken

Naast bovenstaande is het van belang om te realiseren hoe het vrijkomende materiaal verwerkt dient te worden. Mocht de rupsenval toch werken en rupsen en rupsrestanten in de val terecht komen, mag dit materiaal onder geen beding in huisvuil of in de groenbak terecht komen. De vrijkomende brandharen kunnen in het hele proces van verwerking voor ongewenste gezondheidseffecten zorgen. Het afvoeren volgens het afvalprotocol zoals opgenomen in de Leidraad update 2019 is ook niet mogelijk. Dat komt omdat afvalverbrandingsinstallaties niet geschikt zijn om grond in te verbranden. In een juiste manier van verwerken is dus nog niet voorzien.

Deugdelijke onderbouwing

Op basis van bovenstaande punten raden we verkopers van de rupsenval aan om de val eerst goed te testen voordat grootschalige verkoop plaats vindt. Er worden momenteel allerlei nieuwe producten aangeboden die de oplossing zouden zijn voor de eikenprocessierups. Informeer voordat u wat koopt bij de aanbieders van dergelijke producten om onafhankelijke deugdelijke onderbouwing van de werking van het aangeboden product. Bijvoorbeeld wetenschappelijke publicaties of rapporten van onafhankelijke gespecialiseerde instituten.

En informeer voor de zekerheid bij het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb)  of de aangeboden oplossing een toelating behoeft. Is dat het geval en is de aangeboden oplossing (nog) niet toegelaten, dan kan dat tot een boete leiden voor de toepasser. De rupsenval zoals aangeboden is overigens niet aan te merken als gewasbeschermingsmiddel en is niet toelatingsplichtig.

Tekst: Kenniscentrum Eikenprocessierups