Bekijk de plaagdruk van de eikenprocessierups op buurt- en gemeenteniveau

17-JUN-2022 – De komende weken is de kans op overlast van de eikenprocessierups het grootst. De overlast is afhankelijk van het aantal rupsen en dat varieert niet alleen sterk tussen gemeenten maar ook tussen buurten binnen een gemeente. De grote variatie is goed zichtbaar in de actuele plaagdrukkaart. De plaagdrukmonitor raakt geleidelijk aan gevuld. Geef ook de plaagdruk bij jou in de buurt door.

Eind juni en begin juli is de periode waarin de meeste mensen fysieke overlast ervaren van de brandharen van de eikenprocessierups. Zeker bij warm en zeer warm weer neemt het risico op het krijgen van klachten van de brandharen toe omdat mensen dan meer naar buiten gaan met blote benen en armen. Bij temperaturen rond de 30 graden wordt het daarnaast voor eikenprocessierupsen te warm bovenin de boom en zakken ze af naar lager gelegen delen op de stam waarbij de kans op verspreiden  van en blootstelling aan de brandharen toeneemt.

Plaagdrukmonitor

De mate van overlast is in belangrijke mate afhankelijk van het aantal aanwezige eikenprocessierupsen in de woon- en leefomgeving. Enige weken terug lanceerde het Kenniscentrum Eikenprocessierups de plaagdrukmonitor. Gemeenten en/of vrijwilligers kunnen via een online formulier doorgeven in hoeveel eiken die ze bekeken hebben, ze nesten van de eikenprocessierups hebben aangetroffen. Uit de meldingen tot nu toe blijkt dat in 33% van de bekeken eiken eikenprocessierupsnesten zijn aangetroffen. De landelijke plaagdrukkaart geeft per gemeente door middel van een kleuring (van groen tot rood) aan in welk percentage van de beoordeelde eiken nesten aanwezig waren. Door in de kaart in te zoomen wordt zichtbaar in welke buurten bomen zijn beoordeeld en hoe het percentage per buurt kan verschillen. In onderstaande figuur is de plaagdruksituatie van eikenprocessierupsen in Nederland te zien op basis van de meldingen die tot en met 17 juni zijn gedaan. Daarnaast zie je na inzoomen hoe bijvoorbeeld de variatie in plaagdruk kan zijn tussen buurten in de plaatsen, Ede, Veenendaal, Wageningen en Renkum. Als je met de muis op een gemeente of op een buurt klikt dan komt er een scherm met een overzicht van het totaal aantal bomen dat beoordeeld is, het aantal bomen waar minimaal 1 nest is aangetroffen en indien beschikbaar, hoeveel nesten ter grootte van een tennisbal, voetbal of deken zijn aangetroffen. De grootte van de nesten wordt niet altijd doorgegeven.

Links: Landelijke plaagdrukkaart op 17 juni 2022. Rechts: variatie in plaagdruk in de regio Ede, Veenendaal, Wageningen en Renkum (Bron: Processierups.nu)

Help om schade en natuur en gezondheid te beperken

Om tot een goede plaagdrukbeheersing te komen met zo min mogelijk ecologische schade en zo min mogelijk fysieke overlast voor de directe omgeving is het belangrijk om een zo goed mogelijk zicht te krijgen op waar de hotspots zijn. Dat voorkomt in het volgende jaar onnodige bespuitingen en het helpt boombeheerders om tijdig maatregelen te nemen als er hotspots ontstaan in gebieden waar een verhoogd risico is op negatieve gezondheidseffecten als gevolg van mogelijke blootstelling aan vrijkomende brandharen. Jouw waarnemingen zijn daarvoor dus waardevol.

De afgelopen dagen is het aantal waarnemingen flink toegenomen maar er zijn nog veel lege plekken op de kaart waarvan niet duidelijk is of ook daar eikenprocessierupsen zijn waargenomen. Op basis van de feromoonvalvangsten afgelopen najaar verwachten we dat de plaagdruk in de noordelijke provincies hoger is dan in de zuidelijke provincies. Op basis van de meldingen tot nu toe is nog niet te zeggen of dat ook daadwerkelijk het geval is. Daarvoor zijn er nog meer waarnemingen nodig. We vragen om bij voorkeur minimaal 30 eiken in een buurt te beoordelen op de aanwezigheid van nesten en deze waarnemingen via het speciale plaagdrukformulier dat via de website van Kennisplatform Processierups processierups.nu/monitoring-plaagdruk te raadplegen is, door te geven.

Tips bij het tellen

Houd bij het tellen rekening met de volgende punten:

• Gebruik een telformulier (zie voorbeeld (Word document; 30,5 KB)) waarop u bij de inventarisatie per boom aangeeft of er één of meerdere nesten in de boom zitten en hoeveel nesten van elke categorie.
• Eikenprocessierupsen hebben op dit moment brandharen. Houd dus zo veel mogelijk afstand van de eikenprocessierupsen met de wind in de rug.
• Bedek uw lichaam zoveel mogelijk. Ga niet met blote benen en armen en open schoenen de inventarisatie doen.
• Door de wind in de afgelopen dagen kunnen nesten en rupsen uit de bomen gevallen zijn, waardoor brandharen ook rondom de bomen op de grond kunnen liggen. Indien vorig jaar oude nesten niet verwijderd zijn, kunnen die ook rondom de bomen op de grond liggen.
• Let op het verkeer in de directe omgeving.
• Neem een verrekijker mee om ook hoger in de bomen de eikenprocessierupsen te observeren.
• Doe de inventarisatie overdag. In de loop van de avond verlaten de rupsen in processie de nesten om bovenin de boom te eten. Dan zijn de nesten en de omvang ervan moeilijker te onderscheiden.
• Het is soms moeilijk om de hele boom te bekijken. Tel alleen de nesten die u kunt zien. Voor het verkrijgen van inzicht in de plaagdruk is het niet heel erg als af en toe een nest gemist wordt.
• Hoe meer bomen geteld worden, hoe betrouwbaarder de inschatting van de plaagdruk is.
• Kies bij voorkeur bomen op verschillende plekken in de gemeente.

Tekst: Arnold van Vliet, Wageningen University; Henry Kuppen, Terra Nostra; Silvia Hellingman, Hellingman Onderzoek en Advies;  Henk Jans, Jans Consultancy Gezondheid en Milieu; Joop Spijker, Wageningen Environmental Research, Hidde Hofhuis, Stichting voor Duurzame Ontwikkeling